2 Ι Η ΜΕΤΑΦΟΡΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Τα ερωτήματα της αρχιτεκτονικής κριτικής περιστρέφονται κυρίως γύρω από τη μορφή και τη λειτουργία. Η λειτουργία εξετάζεται ως ζήτημα που προσδίδει νόημα στη μορφή, ενώ η μορφή ως ζήτημα που 'εκφράζει' τη λειτουργία. Ωστόσο, στην αρχιτεκτονική, η θεμελιώδης σύγκρουση δε φαίνεται να είναι ανάμεσα στη μορφή και τη λειτουργία αλλά ανάμεσα στη μορφή και την εικόνα. Με τον όρο μορφή εννοείται μια σχηματοποίηση με φυσικό νόημα. Με τον όρο εικόνα εννοείται μια σχηματοποίηση με πολιτισμικά χαρακτηριστικά [και με έμμεσο φυσικό νόημα].


Η εικόνα αναπαριστά μια ιδέα και η αποτελεσματικότητα των εικόνων βρίσκεται στη συνθετική τους δύναμη. Συγχωνεύουν και αποκρυσταλλώνουν μια σειρά από σύνθετες ερμηνείες, που είναι διασκορπισμένες και όχι άμεσα αντιληπτές. Η εικόνα, επομένως, είναι μια συμπύκνωση το άμεσο αποτέλεσμα της οποίας είναι να υποδηλώνει τον τύπο και την πολυπλοκότητα της πραγματικότητας.

'Η λογική είναι αμετακίνητη και δεν επιδέχεται αμφιβολίες. Δεν μπορεί, όμως, να την ανεχθεί ένας άνθρωπος που θέλει να ζήσει.'

[Kafka]

Απορία : μήπως μέσα στα κύτταρα των αρχιτεκτόνων είναι γραμμένοι οι αρχετυπικοί κώδικες της κίνησης της ύλης του σύμπαντος-μήτρας και από εκεί ξεπετιούνται τυχαίοι και διαφορετικοί συνδυασμοί εικόνων ή ονείρων, που τους κάνουν να φτάνουν ως τα σκοτεινά νερά, όπου ακουμπούν οι ρίζες της αρχιτεκτονικής δημιουργίας;

'Πλησίασε στο παράθυρο, προσπαθώντας να μην αφήσεις την προσοχή σου να ξεφύγει πολύ προς τα έξω. Μέχρι που να έχεις κάτω από τα μάτια σου έναν από εκείνους τους κόκκους, που μοιάζουν με γυάλινες κύστες, μικρούς πυρήνες διάφανους καμιά φορά, αλλά, συχνότερα, ομιχλώδεις ή ελαφρά υποδιάφανους, σε επίμηκες σχήμα που θυμίζει κόρες των ματιών μιας γάτας.'

[Borges]

Μέσα από αυτή τη μικρή γυάλινη ατρακτοειδή σχισμή, τι γίνεται ο εξωτερικός κόσμος;

Όλα ρευστά... τοίχοι, χρώματα υλικά, δομικά στοιχεία, έχουν χάσει κάθε ακαμψία μέσα από τον κινητό κόκκο. Κι από παντού ο αρχιτέκτονας αναβλύζει εικόνες. Μέσα από τη μικρογραφία της γυάλινης φούσκας, ο αρχιτέκτονας βγάζει έναν κόσμο. Και εκπέμπει κύματα εξωπραγματικότητας πάνω σ' αυτό που ήταν ο πραγματικός κόσμος. Λαμβάνει την αρχιτεκτονική σαν πραγματικότητα της φαντασίας, σαν καθαρό προϊόν της φαντασίας.


Η αρχιτεκτονική σκέψη εκβάλλει σε ένα σύμπαν ασυνάρτητο και ριζώνει στο πεδίο μιας φανταστικής διαδικασίας. Το εμφανέστερο σφάλμα στο οποίο ενδέχεται να ενδώσει ένας κριτικός της αρχιτεκτονικής, είναι το να πιστέψει ότι το αρχιτεκτονικό έργο δεν είναι τίποτα άλλο από μια τεχνητή κατασκευή της σκέψης. Ο μύθος δεν λειτουργεί στην αρχιτεκτονική σαν φυγή από την πραγματικότητα αλλά σαν έκφραση και φορέας μιας ευρύτερης κοσμοαντίληψης. Προορισμός όλης αυτής της αρχιτεκτονικής σκέψης είναι να προσφέρει μεταφορές της πραγματικότητας, μέσα από τις οποίες ο αρχιτέκτονας προσπαθεί μάλλον να υπερβεί ένα κοινό ή τυχαίο θέαμα, παρά να δραπετεύσει σε έναν αβάσιμο χώρο, όπου τα πάντα είναι θεμιτά.

Μέσα μου φέρω, ερήμην μου, σαν εκρηκτικό φορτίο, ένα ερώτημα : μήπως αυτή η ικανότητα του αρχιτέκτονα να ανασυνθέτει την πραγματικότητα δυνητικά, τον κάνει να είναι μισός πραγματικός και μισός φανταστικός;